پس از آسیب (رهایی از تراما)

میخواهم چشم‌هایت را ببندی و خیلی آرام کلمه‌ی انسان را سه بار تکرار کنی؛

«انسان… انسان… انسان»

چه به ذهنت آمد؟ من دکتر بیتا حسینی به عنوان یک روانشناس می‌دانم که وقتی افراد به کلمه‌ی انسان فکر می‌کنند ناخودآگاه به یاد رنج‌های زندگی خودشان و سایر افراد می‌افتند. اما من فکر می‌کنم انسان یعنی تجربه‌ی رنج همراه با فهم. یعنی وقتی رنج می‌کشیم و آسیبی می‌بینیم اما بعد از آن موضوع مهمی را فهم می‌کنیم که وجودمان را پخته می‌کند، در واقع داریم انسان‌تر می‌شویم!

ما انسان‌ها در عمر دو روزه‌ی دنیا، همه مان کم و بیش رنج‌های مهمی را تجربه کرده‌ایم؛ شکست‌های مالی، عاطفی، شغلی، خانوادگی سخت… اما شاید از یک واقعیت بزرگ غافل مانده باشیم؛ اینکه وقتی آسیب تمام می‌شود، پیامد‌های آن شروع می‌‍شود. پیامد‌هایی مثل بی‌اعتمادی به خود یا نداشتن انگیزه کافی برای یک زندگی غنی، که شایسته‌‌ی توجه و تفکر هستند.

رهایی از تراما (زخم روان) و نشانه‌های آن چیست؟

وقتی تراما (ضربه روانی_هیجانی شدید) سراغ ما انسان‌ها می‌آید و سعی می‌کند که روح‌مان را خرد و تسخیر کند، وارد یک نبرد انرژیک می‌شویم. این تروما می‌تواند یک اتفاق فردی مثل طلاق، خیانت، ورشکستگی، تجاوز جنسی، بزرگ شدن در خانواده‌های پر خطر و… یا یک ترامای جمعی باشد. در این شرایط فکر می‌کنیم دیگر نمی‌توانیم مثل سابق یک آدم طبیعی و قدرتمند بشویم. روحیه‌مان را پاک به زندگی می‌بازیم دست‌هایمان را بالا می‌گیریم و در مقابل دنیا تسلیم می‌شویم.

 پس از تراما، تاریکی را به عنوان تنها واقعیت زندگی می‌پذیریم و به طور دردناکی در لحظه آخر زندگی تماشا می‌کنیم که چطور شکوه انسان بودن‌مان را باختیم و هیچگاه درکش نکردیم!

اما بنظر می‌رسه که برای رها شدن از تاریکی لازم نیست به زور به بیرون هلش بدیم و یا دنیا و آدم‌ها رو محکوم کنیم. کافیه با آرامش نوری رو وارد ذهنمون کنیم؛ اون وقت تاریکی و آسیب خود به خود ناپدید میشه.

راه مقابله با تراما و آسیب روحی

من افتخار داشتم که بیش از بیست سال ضمن تدریس در دانشگاه، در اتاق‌های مشاوره، انواع درد و رنج‌های تراماتیک هم ریشه‌هایم را به طور خصوصی و کاملا دقیق بشنوم. من متوجه شدم که افراد با تجربه‌ی تروما به سه دسته تقسیم می‌شوند:

• انسان‌هایی که فقط رنج می‌کشند، می‌شکنند و در تاریکی جهل تمام می‌شوند. این افراد که متاسفانه تعدادشان کم نیست، من را یاد جمله ای می‌اندازند که می‌گوید: “جهنم لحظه‌ایست که به تو نشان می‌دهند چه کسی می‌توانستی بشوی اما هیچوقت نشدی!”
• دسته‌ی دوم تلاش می‌کنند و با تاب‌آوری فراوان خودشان را شبیه آدم قبل از آسیب می‌کنند؛ اینها صورت خودشان را با سیلی سرخ نگه می‌دارند علارغم اینکه واقعا همان آدم قبلی نشده‌اند و هرچقدر هم تظاهر کنند، همچنان به شکلی تخریب شده‌اند.
• اما دسته‌ی سوم در مواجهه با رنج به جای شکستن یا سازگاری، رشد‌‌های عجیبی می‌کنند و در دل آسیب، بزرگتر و فرارفته تر از آدم قبل از آسیب می‌شوند. تعجبی ندارد اگر دیگران با تردید و تعجب به این افراد نگاه کنند. شما هم از این آدم ها سراغ دارید مگر نه؟!

کاری که من در درس دنیای پس از آسیب، فروپاشی یا فراروی انجام دادم، با همین هدف طراحی شده است که با عبور دادن افراد از هشت گام مشخص، کاربردی و علمی، آنها را عضو دسته‌ی فرارفتگان کنم.

حالم خوب نیست!

هم ریشه‌ی عزیزم! اگر آسیب دیدی یعنی که انسان هستی؛ اما برای انسان‌تر شدن یا برای واقعا انسان شدن لازم است که آسیب‌هایت را بفهمی و از  آن‌ها بزرگتر بشوی. پس اگر دست بر قضا همین الان اوضاعت چندان خوب نیست مکث کن، شک کن، گریه کن، حتی متنفر شو از خودت، از آدم‌ها و از دنیا؛ اما هیچوقت و هیچوقت ناامید نشو. چرا؟ چون هرچقدر بیشتر بدانی، قدرت ناامیدی را کمتر کرده‌ای! یکبار دیگر به این جمله فکر کن:” هرچقدر بیشتر بدانی، قدرت نا‌ امیدی را کمتر کرده‌ای.”

نتیجه تحقیقات انجمن روانپزشکی آمریکا (APA,2011) نشان می‌دهد بیش از دو_سوم افرادی که تراما می‌بینند هرگز متوجه تغییرات پس از آسیب در خودشان نمی‌شوند. آنها پس از آسیب فکر می‌کنند مردم کاملا غیرقابل اعتماد شده‌اند یا دنیا واقعا بی‌رحم شده و هیچ چیز سر جایش نیست؛ اما وقتی در اتاق درمان متوجه می‌شوند تنها چیزی که تغییر کرده و تخریب شده خودشان هستند، شوکه می‌شوند و به تلخی گریه می‌کنند.

پس از آسیب افراد باور می‌کنند که آدم‌های منفی و ماجرا های دردناک مرتب برای آنها در حال تکرار هستند و هرگز راه نجاتی برای خودِطفلکی‌شان متصور نیستند؛ غافل از اینکه آنی که دارد تکرار میشود و واقعا می‌تواند روزگار آنها را در سیاهی و یأس نابود کند، کسی نیست جز خودشان! کسی نیست جز آدم آسیب دیده ی درونشان که دارد زندگی میکند، اما با ناامیدی و چشم هایی نگران به آنها زل زده تا کمکش کنند.

در اتاق درمان آدم‌ها متوجه می‌شوند کسی که روزگار را تکراری و فرسایشی کرده، کسی نیست جز آدم درون خودشان؛ آدمی که اعتماد به خودش را پاک از یاد برده، آدمی که دیگر بلد نیست در دنیا احساس امنیت کند، یادش رفته که قبلا چه صدای قدرتمندی داشت و چشمانش چطور برق می‌زد! آدمی که دارد مرتب اتفاقات گذشته را نشخوار میکند و حس می‌کند در مقابل تروماها و ناملایمات زندگی هیچ قدرتی ندارد؛ برای فراموشی و انکار دردهایش به هر چیزی پناه می‌برد جز راهکار اصولی، یعنی درمان تروما!

درمان تراما

دوره درمانی که برای علاقمندان به خودشناسی و خوددرمانی تهیه کرده ام و برایش روحم عرق زیادی ریخته، شامل هشت بخش اصلی است. برای تنظیم هربخش ده‌ها جلد خلاصه کتاب و بسیاری از مقاله‌ها را با دانش بالینی و حتی رنج‌های شخص خودم ترکیب کردم و درنهایت به این پروتکل درمانی هشت مرحله‌ای رسیدم:

گام اول: درک تفاوت رنج با تراما ( درونی، عشقی، خانوادگی، مالی)

گام دوم: معنا درمانی تراما – تبدیل هررر آسیبی که تجربه کرده‌ای به رشد

گام سوم: کشف واکنشهای غلط که پس از اسیب در باورها ، احساسات و رفتارهای شما ایجاد شده و کاملا از انها بی خبر هستید

گام چهارم: کشف « ارزشهای هفت گانه» ای که پس از تراما ضدارزش شده‌اند و تو اصلا نمی‌دانی:

• رهایی از تضاد با معنویت و پوچی
• رهایی از تضادهای درونی و حس بی ارزشی وبی شخصیتی
• رهایی از تضادهای مرتبط با زیبایی ، اندام و پرخوری
• رهایی از تضادهای عشقی ( خیانت ، طلاق عاطفی ، طرد ، تنهایی )
• رهایی از تضادهای خانوادگی ، نفرت یا ناسازگاری با والدین و همشیرها
• رهایی از تضاد های مالی ، ورشکستگی ، خودکم بینی مالی
• رهایی از تضادهای اجتماعی ، در محیط کار یا رقابت دردناک با همسالان

گام پنجم: شناخت شش نیاز بنیادین که پس از تراما دیگر برایت ارضا نمی‌شوند و روشهای بازگرداندن صحیح این شش نیاز به روزها و روزگارت:  شاید معنای امنیت را فراموش کرده باشی؟ شاید اعتماد به خودت را از یادبرده باشی؟ شاید حس بی قدرتی یا کم قدرتی میکنی و‌کنترلی روی اوضاعت نداری؟ شاید صمیمیت سالم را هرگز یاد نگرفته باشی؟ شاید حس ارزشمندی واقعی ات را جایی جا گذاشتی؟ شاید خودت را لایق لذت سالم نمیدانی؟

گام ششم: تشخیص نیازهایی که پس از آسیب در زندگی شما ضد همدیگر عمل می‌کنند و‌ شما را در چرخه افسردگی نگه می‌دارند؛ سپس آموزش تکنیک ها و شیوه‌های متعادل کردن تمام نیازها (من قدرت افراطی میخواهم اما اصلا عشق لازم ندارم… من عشق بیمارگون می‌خواهم اما اصلا موفقیت اجتماعی نمی‎خواهم و…)

گام هفتم: درمان‌های شناختی و رفتاری برای عبور از انواع تراما (هفت مرحله)

گام هشتم: جمع‌بندی و جهت‌گیری تازه برای ورود به زندگی « فرارفتگان پس از آسیب»

انگیزه‌ی من برای طراحی این دوره‌ی آموزشی، چشم های نگران تو بوده هم ریشه؛ چشم هایی که سالها قبل خودم تجربه کردم و به تدریج با فهم رنج توانستم قدرت و اعتماد را به نگاه نگران خود برگردانم. براین باور هستم که اگر درگیر مصرف جدی مواد مخدر یا محرک، مشکلات حادّ روانپزشکی، یا درگیر بحران های اساسی مثل میل جدی به خودکشی یا دیگرکشی نباشی، بعد از تجربه‌ی این دوره و طی کردن دقیق هشت گام آن، میتوانی چشم های بی قرار خودت را مهمان یک جرئه آرامش کنی. راستی، آخرین باری که صدای کمک خواستن چشم هایت را شنیدی و این صدا را انکار نکردی کی بود؟

با مهر، دکتر بیتا حسینی

زمستان 1401

جهت مشاهده و خرید دوره (نوشداروی وابستگی) اینجا کلیک کنید.